Rabu, 20 Maret 2013

Legenda Sungei Talong


NYAI TALONG NGAMBUN – SANGKUAK

Tege iji biti oloh bawi bahalap melai intu ije Lewu Kaleka, ia anak oloh Bakas Lewu (pambakal), je inggare “Nyai Talong Ngambun”. Bawi nyai puna bahalap toto, janton tandinge, pupus bulu malisen baputi, balaue panjang babilem sampai benteng biti. Nyai Talong Ngambun oloh bawi je dia rajin umba oloh rami-rami , manasai manari tuntang badeder ngarungut hatue bawi. Tapi Nyai Talong Ngambun tege ije biti andi bawi kea je inggare “Kambang Tapilak”.

Tarung sarita kahalap Nyai Talong Ngambun puna akan sewut tahiun oloh are, Mahie akan kawan hatue jagau, puna lajur akan kakenang. Tapi dia isut kea oloh je bahiri dengae awi kahalap baue matae, puna akan karajin oloh are.

Nyai Talong Ngambun, ie oloh bawi je rajin melai intu huma ih, rajin manjawet butah, lontong palundu tuntang amak bahiwang. Puna apik lengee je malantik te manjawet-mandare.

Sinde katika tege oloh hatue bakena balinga je inggare “Sangkuak” mamili amak bahiwang je bahalap toto, balalu iye misek, eweh oloh je mawi amak te. Metoh te oloh manyarita akae basa je manjawet amak te oloh bawi bahalap yete Nyai Talong Ngambun.

Mahining tarung sarita kilau te Sangkuak dengan kawale “Sangkuang” tulak akan Lewu Kaleka, handak mangasene oloh bawi je inggare Nyai Talong Ngambun nah. Sana sampai lewu te, ampie rajaki sama manggapi, ewen ndue hasundau dengan Nyai Talong Ngambun dengan andie Kambang Tapilak, metuh ewen ndue muhun akan batang talian handak mandui tuntang masip.

Sangkuak dengan Sangkuang puna heran manampayah kahalap bawi je dia lue-luen jaton tandinge. Hemben ewen buli tinai kalewu, Itung pikiran Sangkuak dengan Sangkuang puna halajur mangenang Nyai Talong Ngambun. Sangkuak handak toto dengan Nyai Talong Ngambun, kute kea dengan Sangkuang.

Sama kilau buah karuhei angat ewen ndue genep andau cara mangganang bawi bahalap te. KIlau kuan oloh nah “Andau hanjewu nyewut halemei, batang danom nyewut sungei, kuman bari angat apis parei, bilak tau mimbit pampatei.”

Huang kapehen atei awi mangganang Nyai Talong Ngambun, Sangkuak palus manduan “Suling Balawung” Suling lampahan, je kasayange. Hung bentok alem te iye mahimun suling riwut manyampai itung huang je sangkahut. Puna tangi-tangis toto auh suling Sangkuak te. Pahayak riwut auh suling Sangkuak kilau mampisik hambaruan Nyai Talong Ngambun. Ampie Nyai Talong Ngambun mangganang Sangkuak kea limbah hasundau intu kuluk hejan helemei endau. Sinta ewen ndue ampie lembut bara mata muhun akan palempang atei.

Puna dia tapa sarenan angat itung huang Sangkuak, balalu ie musuk muneh oloh bakase, uka “manjakah duit, hakumbang auh, palus maja misek” dengan oloh bakas Nyai Talong Ngambun.

Babuhan Sangkuak tulak akan Kaleka mimbit ramun pisek. Ampie lagu oloh bakas Nyai Talong Ngambun tuntang hapus ungkup babuhae manambang dengan kahanjak. Metuh te kea ewen due ungkup kabali-baluh te malalus acara “mamanggul” akan Sangkuak dengan Nyai Talong Ngambun. Ampie janji kapakat pangawin ewen ndue te kareh ilalus huang wayah getem nyelo harian, uras oloh are maiyuh janji te.

Atei itung huang Sangkuak dengan Nyai Talong Ngambun puna tunggu entai wayah getem nyelu harian. Ije nyelo angat 100 nyelo pangkeme ewen ndue.

Metoh mentai wayah kapakat te, benye-benyem “Sangkuang” mangalinda (marayu) Nyai Talong Ngambun. Rayuan tuntang janji-janji labih pasti tuntang tamam bara Sangkuak. Puna ampie kilau kuan oloh nah kilau “pagar kuman taluh imbul”, kawal kabuat tau mangapehe, mamapa kawal.

“Terai ikau, kawin dengan Sangkuak te, keleh ikau kawin denganku ih. Ikau pasti sanang amun kawin dengangku.” Kuan Sangkuang. “Toh, buktie aku manenga akam kare galang amas, tuntang tisin bamate itan”, kilau tanda sintaku tuntang katotoku.” Kuan Sangkuang.

Ampie lague Nyai Talong Ngambun dia badehen atei, ie manampayah Sangkuang manenga akae amas intan je barega toto. Itunge, puna Sangkuang toh je patut akan kabalingku. Balalu atei bua Nyai Talong Ngambun balemu lamah, ie manarima sinta Sangkuang.

Hung sinde katika Sangkuak handak manyundau Nyai Talong Ngambun, ie injilek awi Nyai Talong Ngambun. “Aku dia handak dengam, bajilek aku, umbet itah. Kanih buhau ika!! Ela ndai manalih aku!!! Kuan Nyai Talong Ngambun dengan Sangkuak.

Sama angat inyambar nyahu-kilat atei Sangkuak mahining auh Nyai Talong Ngambun. Magun kea Sangkuak mampingat ie basa ewen jadi imanggul. Puna dia ih Nyai Talong Ngambun maherae, awi iye puna jari gila harta kilau kuan oloh nah.

Parak kapusang angat Sangkuak buli tuntang manalih eka je benyem, mambu lakudoa akan Tuhan je tempin langit tuntang petak, uka Tuhan Hatalla manenga kaabas akae mananggung kapehen atei je manaripi iye. Limbah te Sangkuak manalih Nyai Talong Ngambun tinai palus misek tuntang mamparendeng Nyai Talong Ngambun. Puna kilau jari babute ampin atei Nyai Talong Ngambun, ie tatap mamapa tuntang dia marajin Sangkuak ndai.

Salenga Sangkuak mendeng, kilau tege kaabase dumah, palus ie hamauh : “Hiningm Nyai Talong Ngambun aku Sangkuak puna toto-toto sinta ikau, tuntang aku siap matei pahayak sintaku te basaluh manjadi narai bewei je akan karajin oloh kareh. Tuntang amon aku toh puna dia sinta ikau, maka aku basaluh manjadi taluh je dia ngarajin oloh.”!!

Salenga riwut barat dumah palus haletar nyahu kilat manyambar Sangkuak. Hemben te Sangkuak saluh manjadi ije batang kayu je ramba. Kayu te inyewut oloh wayah toh “Kayu Sangkuak.”

Puna toto kea, Batang Kayu Sangkuak eka karajin oloh are, hapan oloh manampa sirap, manyapau humae. Kayu je bahalap tuntang mangat silae. Manampayah kilau te, harun Nyai Talong Ngambun mingat auh Sangkuak, basa sintan Sangkuak te puna toto tinduh. Harun tege kanyasal hung atei Nyai Talong Ngambun.

Nyai Talong Ngambun je kawin dengan Sangkuang te, ewen ndue dia belum sanang manumon janji Sangkuang huran. Kueh belum jadi dia sanang, mahin tinai ewen ndue jaton ati mandinu anak. Handak genep andau cara kalahi-kajama ih. Sampai ije katika kalahi – kasangit ije paham toto.

Metoh kasangit je paham te Nyai Talong Ngambun mingat Sangkuak, parak kanyasale, balalu ie hamauh kea dengan Sangkuang. Kilau auh Sangkuak “amon puna toto ikau sinta aku, maka ikau saluh manjadi batang kayu je eka karajin oloh, tapi amon ikau puna dia sinta aku ikau saluh manjadi batang kayu je dia karajin oloh.” Auh sapa Nyai Talong Ngambun.

Salenga kilat manyambar Sangkuang, palus saluh manjadi batang kayu Sangkuang, kuan oloh wayah toh.

Puna toto auh te, Kayu Sangkuang puna dia eka karajin oloh are. Awi batang kayu sangkuang dia lalau ingguna oloh. Bua Sangkuang bahalap ampie tampayah tapi angate masem tuntang dia mangat, kakilau oloh je inggare Sangkuang, tamam ampin upak luare, bahalap pander rayu, tapi atei dia bahalap.

Nyai Talong Ngambun puna pusang tuntang ie lepah itung huang, ie balalu mandari arepe akan likut lewu Kaleka. Marak ujan papak panggar Nyai Talong Ngambun dia paduli, ie manangis-manatum, mahampas arepe melai petak. Sampai danom matae manjadi daha. Palus Nyai Talong Ngambun saluh manjadi ije sungei. Awan danom matan tuntang bitin Nyai Talong Ngambun te manjadi kilau harusan sungei, sungei te inggare oloh “Sungei Talong”. (Sungei Talong te amon dia sala aton melai ngawa lewu Timpah, Kecamatan Timpah, Kab. Kapuas).

Tagal kapehen atei kea andi Nyai Talong Ngambun yete Kambang Tapilak manyak kakae akan likut lewu Kaleka, ie saluh kea manjadi “Kambang Tapilak”, kambang te bahalap toto, belum hung saran sungei, tuntang tau ingguna oloh hapan manampa “Kasai bisa”, uka bau-mata bahalap, malisen baputi.

Sarita Lepah

PETEH PENYANG :
1. Itah olon kalunen ije mahluk sosial, je patut bakawal dengan oloh beken kea, umba mahaga kare parusik itah Dayak, lagu daerah, karungut deder tuntang tasai tari. Kesenian Budaya Daerah.

2. Ela manjadi oloh je tulas dengan kawal (Sobat), ela kilau pagar kuman taluh imbul, bahalap hung baun, hung likut mamapa, mangapehe.

3. Keleh belum eter hung sinta, ela murah tagoda awi harta. Harta dunia baya sementara, tuntang dia manjamin bahagia.

4. Manyasal harian jaton baguna, awi te keleh belum sabar mahapan kapintar tuntang kaharati, sahelu bara mamutus taluh mikir helu masa-masak. Amon puna talanjur yoh keleh belum bujur buah ih.

5. Oloh je bujur tinduh ateie tuntang tetek akan ingenang tuntang tatap akan tarung sarita je bahalap.

Tidak ada komentar:

Posting Komentar